Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (viết tắt là VRN) là một diễn đàn mở thu hút sự tham gia của đại diện các tổ chức phi chính phủ Việt Nam, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, cán bộ của các cơ quan nhà nước và người dân ở các cộng đồng có quan tâm tới việc bảo vệ nguồn tài nguyên nước và phát triển bền vững ở Việt Nam. VRN được thành lập vào tháng 11 năm 2005 và được điều phối bởi Trung Tâm Bảo Tồn và Phát triển Tài Nguyên Nước (WARECOD). Bắt đầu từ năm 2012, Trung Tâm Nghiên Cứu Phát triển Xã hội (CSRD) là cơ quan điều phối chung của VRN, WARECOD tiếp tục phụ trách điều phối VRN ở Khu vực phía Bắc và Trung Tâm Đa Dạng Sinh học và Phát Triển (CBD) phụ trách điều phối VRN ở Khu vực phía Nam. Trung Tâm Sáng Tạo và Phát triển Xanh (GreenID) tham gia hỗ trợ VRN trong các vấn đề vận động chính sách liên quan năng lượng và phát triển.
Mục tiêu chiến lược
- Xây dựng diễn đàn đa chiều tạo điều kiện chia sẻ, tiếp nhận thông tin, kiến thức, kinh nghiệm.
- Nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực cho các thành viên và cộng đồng.
- Mở rộng và tăng cường quan hệ trao đổi, hợp tác với các đối tác có liên quan.
- Thực hiện vai trò giám sát, phản biện độc lập và vận động chính sách liên quan đến tài nguyên nước dựa vào các căn cứ khoa học và thực tiễn.
Chủ đề quan tâm
- Tác động xã hội và môi trường của phát triển thủy điện.
- Ô nhiễm sông ngòi.
- Tác động của biến đổi khí hậu với tài nguyên nước và sinh kế của các cộng đồng ven sông.
- Tác động của khai thác khoáng sản đối với sông ngòi, tài nguyên nước và các cộng đồng cư dân bị ảnh hưởng.
- Bảo vệ rừng đầu nguồn, bảo vệ đa dạng sinh học của các dòng sông.
- Quản lý tài nguyên nước theo lưu vực sông.
- Giám sát chính sách an toàn của WB và ADB.
Các dự án đã và đang triển khai
- Duy trì hoạt động của Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam được tài trợ bởi tổ chức McKnight Foundation với các hoạt động chia sẻ thông tin, nghiên cứu, hội thảo khoa học.
- Tăng cường năng lực của Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam: đóng góp chính sách và nghiên cứu về sông ngòi và năng lượng bền vững ở Việt Nam, tài trợ bởi ICCO.
- Xây dựng năng lực giám sát, vận động chính sách của các Ngân hàng phát triển tại Việt Nam cho các thành viên VRN do GGF, KEPA và IR tài trợ.
- Giám sát việc áp dụng các chính sách an toàn của ngân hàng trong dự án thủy điện Trung Sơn do CARE Việt Nam, KEPA và Oxfam Hồng Kông hỗ trợ.
- Tham gia góp ý cho Luật Tài nguyên Nước sửa đổi, IUCN
- Tăng cường khả năng phục hồi của cộng đồng đối với rủi ro tiềm năng từ các đập được đề xuất trên dòng chính Mê Công, CEPE tài trợ
- Tăng cường sự tham gia của VRN trong giám sát các dự án tài trợ bởi ADB và WB trong ngành nước tại Việt Nam, Oxfam Úc
Hoạt động ưu tiên
- Xây dựng diễn đàn đa chiều tạo điều kiện chia sẻ, tiếp nhận thông tin, kiến thức, kinh nghiệm vùng phía Bắc.
- Nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực cho các thành viên và cộng đồng.
- Mở rộng và tăng cường quan hệ trao đổi, hợp tác với các đối tác có liên quan.
- Thực hiện vai trò giám sát, phản biện độc lập và vận động chính sách liên quan đến tài nguyên nước dựa vào nghiên cứu và hoạt động thực tiễn các vùng phía Bắc
Thành tựu đạt được
- Thành viên của VRN đến nay gần khoảng 300 thành viên, trong đó phía bắc chiếm khoảng gần 100 thành viên.
- Phát hành 36 bản tin định kỳ 2 tháng/ số với 300 bản/ số cho thành viên mạng lưới, các cơ quan liên quan chia sẻ thông tin liên quan đến tài nguyên nước, sông ngòi, sinh kế, năng lượng thay thế ở Việt Nam và trên thế giới.
- Nâng cao năng lực cho các thành viên bằng việc cung cấp các kỹ năng nghiên cứu, giám sát, đánh giá chất lượng sông và các vấn đề liên quan đến sông ngòi.
- Kết quả của 26 nghiên cứu nhỏ về các chủ đề liên quan đến sông ngòi, thủy điện đã được chia sẻ với các cấp chính quyền và cơ quan hoạch định chính sách có liên quan.
- Phối hợp các các nhà khoa học, cơ quan truyền thông, báo chí nâng cao nhận thức công chúng về những thách thức do phát triển thủy điện, ô nhiễm sông ngòi đối với sinh kế của các cộng đồng và hệ sinh thái tự nhiên.
- VRN đã tham gia phản biện độc lập và đưa ra các góp ý có ý nghĩa cho việc chỉnh sửa các báo cáo đánh giá tác động môi trường và xã hội: (1) dự án thủy điện Trung Sơn dự kiến vay vốn của WB để xây dựng từ 2010 đến 2015. (2) hai dự án thủy điện Đồng Nai 6 & 6A. (3) Nghiên cứu, vận động dừng dự án thủy điện Xayaburi trên dòng chính hạ lưu vực sông Mê Công.
- Giám sát việc thực thi các chính sách đảm bảo an toàn của WB, ADB trong quá trình thực hiện các dự án thủy điện ở Việt Nam
- Nâng cao tiếng nói của xã hội dân sự vào việc đóng góp ý kiến cho Luật Tài nguyên Nước sửa đổi.