Tương lai chết chóc của hàng ngàn người trong những trại tị nạn chỉ là một phần trong hậu quả do các dự án xây dựng đập đem lại.
Vào khoảng 8 giờ sáng ngày 23 tháng 7 năm 2018, một đập phụ của nhà máy thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy ở miền nam Lào đã sụp đổ. Trong trí nhớ của những người dân vụ thảm họa đã giải phóng một bức tường nước khổng lồ, nó trông giống như một con quái vật trồi lên khỏi đống đổ nát và đổ sập xuống tất cả mọi thứ xung quanh nó.
Hàng chục, hoặc có lẽ hàng trăm người dân địa phương ở một số làng cạnh đó đã thiệt mạng trong cuộc tàn sát do nó tạo ra. Bức tường nước này cũng đã tàn phá toàn bộ làng mạc, nhà cửa, khiến cho 7.000 người sống tỉnh Champasak phải di tản.
Đối với dân làng, thảm họa dường như đến một nơi vô định vào sáng hôm đó. Không ai nói với họ rằng nhà máy thủy điện đang được xây dựng ở thượng nguồn có thể tàn phá cuộc sống và môi trường của họ một cách khủng khiếp đến như vậy.
Hay họ cũng không được thông báo rằng một ngày trước thảm họa, con đập đã xuất hiện các vết nứt lớn, nếu điều đó có thể xảy ra, thì người dân đã có thời gian để sơ tán khẩn cấp.
Ông Vee – một dân làng nói rằng: “Chúng tôi không biết rằng trận lụt đang đến. Tôi nghe thấy tiếng người ta la hét bên ngoài nhà tôi, ‘Lũ! Chạy đi, anh chị em ơi!”
“Vợ và con gái tôi chưa trở về từ đồng ruộng. Còn tôi thì lánh nạn trên một mái nhà gần đó, phát ốm vì lo lắng”, ông Vee nói.
Sau đó, người đàn ông này đã tìm thấy vợ và con gái mình, ông cho rằng đó như một phép lạ đã xảy ra vậy.
Nhưng những người khác thì không được may mắn như vợ con ông.
“Tôi thấy những xác chết trôi nổi, đây là thứ tôi không bao giờ tưởng tượng được trong đời. Không có cảnh báo nào cả. Đột nhiên, nước tràn vào từ mọi hướng” Cô Mai một trong những người sống sót nói.
“Em gái tôi – Noy, nó mới chỉ 17 tuổi, và mới gia đình nó mới chào đón thêm một thành viên này. Nhưng cho đến nay em gái tôi và gia đình nó vẫn đang mất tích.” Cô Mai nói thêm.
Vụ vỡ đập tại nhà máy thủy điện 410 megawatt, được xây dựng trên một cao nguyên ở quốc gia miền núi như Lào, đã giải phóng nửa tỷ mét khối nước bùn, phần lớn được thu thập từ sông Xe Pian gần đó.
Sự cố bất ngờ này cuốn trôi các ngôi nhà, cũng như phá hủy các con đường và làm ngập một vùng đất nông nghiệp rộng lớn.
Sáu trong tổng số 19 ngôi làng bị ảnh hưởng bởi thảm họa này, đã bị phá hủy hoàn toàn. Theo thông tin được công bố thì số người chết lên đến con số 49 với 22 người khác được cho rằng là đang mất tích (và được cho là đã chết).
Tuy nhiên, dân làng địa phương và những người ủng hộ quyền nước ngoài khẳng định rằng hàng trăm người đã chết trong thảm họa.
“Con số chính thức về số người chết thấp hơn với thực tại”, ông Andrea Giorgetta, người đứng đầu Ban châu Á tại Liên đoàn Nhân quyền Quốc tế (FIDH) nhấn mạnh. “Chúng ta có thể không bao giờ biết được con số thực sự là bao nhiêu”.
Thậm chí, một số ngôi làng bên kia biên giới đông bắc Campuchia cũng đã bị ảnh hưởng bởi trận lụt do vụ vỡ đập ở Lào.
Tuy nhiên, một năm sau thảm họa chết người, không ai đứng ra giải quyết. Những người sống sót cũng không nhận được bất cứ điều gì tương tự như bồi thường.
Gần 5.000 dân làng, những người đã mất nhà cửa và sinh kế, tiếp tục chờ đợi mòn mỏi trong các trại tập trung, nơi họ sống nhờ vào các gói thực phẩm không thường xuyên và các khoản trợ cấp tài chính ít ỏi do chính phủ Lào cung cấp.
Maureen Harris, giám đốc chương trình Đông Nam Á cho Tổ chức Sông ngòi Quốc tế – một tổ chức bảo vệ và bảo vệ môi trường có trụ sở tại Hoa Kỳ, nói rằng những người sống sót vẫn đang sống trong các trại cứu nạn.
Tổ chức Sông ngòi Quốc tế vừa công bố một báo cáo thiệt hại trong việc thiếu các nỗ lực phục hồi và trách nhiệm giải trình sau thảm họa dự án thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy năm ngoái.
“Sau khi sống sót bởi thảm họa, mất nhà cửa, người thân, nông trại của mình thì một lần nữa những người dân lại phải đối mặt với việc bị từ chối được cung cấp thực phẩm, nhà ở trong các trại tị nạn thế này.”
Hàng ngàn dân làng có thể bị buộc phải ở lại các trại này trong vài năm nữa.
Tồi tệ hơn: nước lũ cũng đã làm ngập ruộng lúa của họ, vì vậy họ không có cách nào kiếm sống bằng nghề nông như trước được nữa. “Người dân bị mất nhà cửa, đất nông nghiệp, sinh kế và cách sống của họ”, ông Harris Harris nhấn mạnh.
“Tuy nhiên, bất chấp những mất mát của họ, dân làng vẫn chưa nhận được bất kỳ khoản bồi thường có ý nghĩa nào”, các nhà hoạt động nói.
Thật khó chấp nhận được thực tại khi một năm sau vụ việc này, mà các nạn nhân vẫn chưa nhận được sự đền bù thỏa đáng, ông David Pred, giám đốc điều hành của Tổ chức phát triển toàn diện quốc tế.
Cũng giống như, các nhà hoạt động nước ngoài nói chung và nước Lào nói riêng đều cho biết, không ai chịu trách nhiệm cho vụ vỡ đập, mà cuộc điều tra sau đó đã chỉ ra nguyên nhân đến từ việc nó đã không được xây dựng trên địa hình phù hợp với các câu hỏi nghi vấn về tiêu chuẩn.
Nhà máy thủy điện, dã gần hoàn thành trước khi thảm họa đó xảy ra, và có chi phí xây dựng hơn 1 tỷ USD, được tài trợ chủ yếu bởi bốn ngân hàng Thái Lan và một số cơ quan chính phủ Hàn Quốc. Có đến 90 phần trăm điện năng mà nhà máy sẽ tạo ra là để xuất khẩu sang nước láng giềng Thái Lan.
Dự án này là một liên doanh xây dựng – vận hành – chuyển giao giữa Công ty Điện lực Hàn, Công ty Điện lực Ratchaburi của Thái Lan (EGAT) và Công ty Nhà nước Lào.
Không ai trong số các công ty đứng ra nhận trách nhiệm này, mặc dù các chuyên gia độc lập nói rằng cả thiết kế và xây dựng nhà máy điện dường như không đạt tiêu chuẩn và không phù hợp với điều kiện địa hình tại địa phương.
Richard Meehan, một chuyên gia sống tại Thái Lan đến từ Đại học Stanford, chuyên về kỹ thuật dân dụng và môi trường, đã phát hiện ra rằng hồ chứa cho con đập đã được xây dựng trên một hố sụt. Thiết kế của nó cũng không phù hợp với địa hình địa phương, ông lập luận.
“Thảm họa xảy ra ở giữa nơi mà một số người gọi là cơn bão thủy điện ở quốc gia miền núi nhỏ bé” , ông Meehan giải thích trong một bài báo bao gồm những phát hiện của mình, ông đã đặt ra những câu hỏi không chỉ bày tỏ sự quan tâm đến những dự án ngắn ngủi này của nhóm các nhà đầu tư và nhà thầu quốc tế, đang xây dựng, mà còn là sự phù hợp của tình hình điều kiện tự nhiên, địa lý của Lào đối với các khái niệm kỹ thuật có phù hợp với phần lớn các kỹ thuật được nhập khẩu từ các nước phương Tây.
Bằng chứng khác chỉ ra rằng công ty Hàn Quốc đã cắt giảm các góc bằng cách hạ thấp chiều cao của tường bảo vệ cho đập để tiết kiệm chi phí xây dựng.
Công ty đã bác bỏ những tuyên bố như vậy, đổ lỗi cho những trận mưa lớn gây ra lũ lụt, dẫn đến vụ sập đập. Một phát ngôn viên của công ty đã nhấn mạnh với truyền thông Hàn Quốc rằng các phần của khu vực phía trên của đập bị mất do mưa lớn khiến [trong đó] nước [trong đập] tràn ra.
Chính phủ Lào cũng thất bại tương tự trong việc giải quyết các nguyên nhân thảm họa. Thiếu trách nhiệm giải trình đối với các câu hỏi đặt ra về sự an toàn của các dự án tương tự trên khắp Lào.
Xung quanh quốc gia không giáp biển này , một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới, 351 đập thủy điện khác đang được xây dựng hoặc trong kế hoạch.
Chính phủ Lào đã tìm cách khai thác sức mạnh của vô số những con sông chảy qua vùng đất này như một nguồn thu rất cần thiết. Đó là cho phép các nhà phát triển nước ngoài, chủ yếu từ Trung Quốc, xây dựng các nhà máy thủy điện mới trên các dòng sông địa phương và xuất khẩu điện.
Tuy nhiên, các nhà môi trường cảnh báo rằng, các chi phí môi trường và xã hội của việc phá hủy nhiều danh lam thắng cảnh của Lào, các con sông có thể là thảm họa. .
Tháng 7 này, nước sông Mê Kông trong Tam giác vàng – một khu vực nơi biên giới của Myanmar, Lào và Thái Lan gặp nhau – đã giảm xuống mức thấp kỷ lục. Nước sông suối đã không cạn trong một thế kỷ. Một đợt hạn hán kéo dài là một phần nguyên nhân, nhưng các đập mới ở thượng nguồn sông Mê Kôngđã khiến vấn đề trở nên trầm trọng bằng cách cắt dòng nước từ các khu vực hạ lưu.
Tuy nhiên, theo Giorg Giorgetta, của FIDH cho biết thì người dân địa phương ở các quốc gia như Lào hiếm khi được hỏi ý kiến về việc xây dựng trên các dòng sông của họ. Hầu hết mọi người ở Lào đều bị từ chối các quyền cơ bản, bao gồm quyền tham gia vào việc ra quyết định về các dự án xây dựng như đập.
Các dự án xây dựng như đập thủy điện ảnh hưởng đến người dân địa phương nhiều nhất, nhưng thường thì họ có ít tiếng nói nhất trong vấn đề này.
Nguồn: UCA.news
Dịch: VRN
