Trong tuần này, Nội các Thái Lan đã chính thức kêu gọi hủy bỏ Dự án cải thiện kênh dẫn trên dòng Lan Thương – Mê Kông, hay còn gọi là dự án nổ mìn ghềnh sông Mê Kông. Quyết định của nội các là kết quả của nhiều thập kỷ vận động bởi các cộng đồng sông Mê Kông và các nhóm xã hội dân sự, được hỗ trợ bởi các nhà môi trường, những người đã làm việc không mệt mỏi nhằm nâng cao những lo ngại về dự án do Trung Quốc lãnh đạo, và tương lai mà nó sẽ gây ra cho sông Mê Kông.
Dự án nổ mìn ở sông Mê Kông nằm trong chương trình nghị sự của chính phủ trong gần hai mươi năm. Năm 2000, Trung Quốc, Myanmar, Lào và Thái Lan đã ký Hiệp định về hàng hải thương mại trên sông Lan Thương – Kông, khởi xướng cho các nghiên cứu xem xét tính khả thi và tác động của dự án. Dự án nhằm mục đích loại bỏ đá ghềnh từ các đoạn sông Mê Kông thông qua việc nạo vét và nổ mìn, với mục đích cho phép các tàu có tải trọng 500 tấn có thể vận chuyển hàng hóa quanh năm giữa tỉnh Vân Nam – miền nam Trung Quốc đến biên giới Thái Lan-Lào và tới Luông Pha Băng tại Lào. Theo kế hoạch này, sông Mê Kông sẽ được chuyển đổi thành tuyến đường thủy phân luồng để chuyển hướng thương mại. Dự án đã được triển khai ở các đoạn sông Mê Kông nằm ở Trung Quốc, Myanmar và dọc biên giới Lào, cho đến khu vực biên giới Thái Lan tại Tam giác vàng.
Tuy nhiên đối với các cộng đồng người Thái sống dọc sông Mê Kông và các tổ chức địa phương như tổ chức bảo tồn địa phương Chiang Khong, thì dự án này chứa đầy những lo ngại nghiêm trọng về các mối nguy hại đối với hệ sinh thái sông, môi trường sống, nơi sinh sản của cá, sinh kế và văn hóa của người dân địa phương.
Trong hơn mười năm, việc đề xuất kênh hóa ở Thái Lan đã bị chính phủ Thái Lan đình chỉ, với những lý do lo ngại về tác động môi trường và các vấn đề chủ quyền cũng như an ninh quốc gia tại biên giới Thái Lan-Lào. Mặc dù vậy nhưng vào cuối năm 2016, nhà đầu tư Trung Quốc đã bắt đầu tổ chức các cuộc họp tham vấn tại Thái Lan, cho thấy dự án này đang được hồi sinh. Trong một quyết định gây sốc cho các nhóm cộng đồng và hoạt động môi trường, Nội các Thái Lan đã thông qua nghị quyết hỗ trợ các kế hoạch thăm dò và phát triển dự án của nhà đầu tư Trung Quốc
Tiếp theo những vận động không ngừng tại địa phương, đã có nhiều những thay đổi xảy ra xung quanh dự án. Vào cuối năm 2017, Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Don Pramudwina tuyên bố rằng Trung Quốc đã quyết định rút lui khỏi kế hoạch nổ mìn trên dòng Mê Kông, thừa nhận rằng dự án sẽ làm tổn hại đến các cộng đồng sống dọc theo sông. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2017-2018, các cuộc họp tham vấn và công tác chuẩn bị cho dự án vẫn được tiếp tục, những cuộc đấu tranh của cộng đồng địa phương vẫn tiếp tục kéo dài trong bối cảnh không chắc chắn liệu số phận của sông Mê Kông có được đảm bảo hay không.
Trong ba năm qua, Nhóm Bảo tồn Chiang Khong và Mạng lưới người dân sông Mê Kông Thái Lan đã dành trọn những nỗ lực của họ để truyền đạt mối quan tâm của họ tới nhiều diễn viên, bao gồm cả ủy ban Nghị viện Thái Lan và các cơ quan an ninh quốc gia. Chiến dịch cộng đồng nhận được sự ủng hộ nhiệt liệt từ các học giả và nhà báo.
Sông Mê Kông ở Chiang Rai đã trải qua sự tàn phá sinh thái nghiêm trọng trong những năm gần đây do việc xây dựng đập trên thượng nguồn sông ở Trung Quốc. Ít nhất mười một con đập đã, đang và sẽ được hoàn thành trên sông Lan Thương hoặc thượng lưu sông Mê Kông, với đập Cảnh Hồng – con đập gần biên giới Thái Lan nhất – chỉ cách đó khoảng 340 km. Ba con đập nữa dự kiến sẽ được xây dựng ở hạ lưu sông Mê Kông và nằm ở các nước láng giềng Lào, bao gồm đập Pak Beng, được đề xuất phát triển bởi một công ty Trung Quốc qua sông Mê Kông ở Oudomxay, cách biên giới Thái Lan 90 km. Một con đập khác là đập Luông Pha Băng, do các nhà phát triển Việt Nam và Thái Lan đề xuất và hiện đang hoàn thành thủ tục Tham vấn trước của Ủy ban sông Mê Kông.
Do đó, dự án nổ mìn chỉ là một phần của kế hoạch lớn hơn cho sông Mê Kông, một dự án sẽ biến dòng sông từ một lưu vực mang lại sự sống sang một hành lang công nghiệp nơi các tập đoàn xuyên quốc gia thu lợi nhuận.
Nhưng tuần này quyết định của Nội các Thái Lan đã đóng vai trò như một sự gián đoạn đối với sự leo thang trong việc chuyển đổi và tận dụng các nguồn tài nguyên phong phú của sông Mê Kông. Nó mang lại một số hy vọng rằng một tương lai khác vẫn có thể xảy ra – một trong đó sẽ giải trình đầy đủ các giá trị sinh thái, xã hội và văn hóa quan trọng của Mê Kông – và cho phép hợp tác hòa bình giữa các chính phủ và những người dân có chung lưu vực sông Mê Kông.
Theo International Rivers
Dịch bởi VRN
