Vào ngày 23 tháng 7 năm 2018, khi dân làng Attapeu đang chìm trong giấc ngủ, một cơn ác mộng tồi tệ nhất đã xảy ra với họ, khi mà đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy bất ngờ vỡ tung, xả ra dòng nước khổng lồ nuốt chửng làng mạc, cướp đi sinh mạng của 71 người và đẩy 7.000 người vào cảnh màn trời chiếu đất.
Những người còn sống sót đã mất hết tất cả tài sản, nhà cửa, gia súc và cả hoa màu.
Hai năm sau, bất chấp mọi lời hứa của chính quyền địa phương và các nhà đầu tư xây dựng đập về các khoản bồi thường, người dân lâm vào cảnh khốn khó. Mặc dù một số ít đã được đền bù, thì vẫn có nhiều người sống trong những nơi trú ẩn tạm thời làm bằng vải bạt và mạ kẽm trên các địa điểm tái định cư do chính phủ Lào cung cấp.
Họ vẫn đang chờ đợi những ngôi nhà mới như theo lời hứa hẹn của Công ty Điện Xe-Pian Xe-Namnoy (PNPC) – đơn vị đầu tư cho công trình thủy điện 410MW này.
Công trình này là một dự án liên doanh được hình thành bởi các nhà đầu tư từ Hàn Quốc, Thái Lan và Lào. Khoảng 86% điện được tạo ra từ con đập này sẽ được bán cho Thái Lan theo hợp đồng mua điện 27 năm. Phần còn lại dành cho các doanh nghiệp nhà nước Lào.
Người ta khó có thể tưởng tượng được những khó khăn mà dân làng đã phải trải qua khi sống trong những nơi ở tạm bợ này. Trong hai năm qua, họ đã phụ thuộc vào hỗ trợ của nhà nước và quyên góp từ cộng đồng.
Theo truyền thông địa phương, nhiều dân làng đã đổ bệnh, mà các bệnh này hoàn toàn có thể phòng ngừa được như tiêu chảy, nhiễm trùng mắt và phát ban da. Những căn bệnh này đặt ra câu hỏi về vệ sinh của các địa điểm tái định cư. Điều kiện sống như vậy ảnh hưởng đến tâm lý dân làng vì họ đã mất khả năng tự chủ.
Sự bất bình của họ đã được ghi lại bởi nhiếp ảnh gia Visarut Sankham, và ông này đã ra mắt một triển lãm ảnh ở Bangkok vào tuần trước để kỷ niệm thảm họa năm 2018.
Ông Visarut, cũng là một người bạn của tôi, đã đến thăm những nơi trú ẩn tạm thời vào năm ngoái, nói chuyện với những nạn nhân, giấc mơ về cuộc sống tốt đẹp hơn của họ đã tan vỡ và tương lai hiện không chắc chắn.
Trong số những người dân bị ảnh hưởng có Suhap Rajawong, một công nhân 32 tuổi, đã có nhiều năm làm việc trong các nhà máy ở Thái Lan. Anh tiết kiệm một khoản tiền để mở một nhà máy gỗ ở làng quê. Nhưng tất cả tiền tiết kiệm của anh ấy, cùng với ngôi nhà, đã bị lũ cuốn trôi.
Một nạn nhân khác, Bunnung Srinun, 47 tuổi, dự định mở một trang trại khoai lang trên mảnh đất mà ông được thừa kế từ cha mình. Ông đã trồng cây gỗ hồng trên lô đất 10 năm trước và chuẩn bị thu hoạch chúng, tuy nhiên lũ lụt xảy ra, và bùn đất đã chôn vùi mọi thứ.
Những người sống sót khác đã kể những câu chuyện tương tự với ông Visarut. Một số người đã chuẩn bị tiền và tài sản cho một cửa hàng quần áo, trang trại gà chọi hoặc trang trại lợn. Nhưng tất cả đã bị cuốn đi. Đây chỉ là một vài trong số những câu chuyện buồn.
SK Engineering & Construction Co, công ty xây dựng đập và cổ đông của PNPC, hứa sẽ bù đắp cho những mất mát của dân làng bị ảnh hưởng. Nhưng sự chậm trễ lâu trong quá trình bồi thường đã khiến dân làng cảm thấy không chắc chắn. Có báo cáo rằng công ty đã đạt được thỏa thuận bồi thường 92 triệu đô la (2,8 tỷ baht) với chính quyền Lào. Thỏa thuận đã được công bố vào ngày 9 tháng 7. Không có gì ngạc nhiên khi quá trình này diễn ra quá chậm chạp.
“Tôi tin rằng khoản bồi thường, mặc dù bị trì hoãn, có thể giúp dân làng lấy lại một số sinh kế của họ. Mọi người không nên quên rằng dân làng phải tập trung vào cách nuôi sống gia đình trong khi bắt đầu lại cuộc sống của họ từ đống đổ nát.”
Trong khi sinh kế của họ có thể sẽ không phục hồi hoàn toàn, việc xây dựng đập Xe-Pian Xe-Namnoy đã hoàn tất. RATCH Group, một công ty Thái Lan đang nắm giữ cổ phần của công ty, cho biết con đập bắt đầu hoạt động vào ngày 6 tháng 12 năm ngoái.
Mặc dù những người dân làng đang gặp rắc rối có vẻ xa chúng ta ở Bangkok, ông Visarut nói rằng chúng ta nên kết nối với họ.
“Chúng ta nên nghĩ về những người sống sót [và những rắc rối của họ] khi chúng ta nhìn vào hóa đơn tiền điện”, ông nói.
Ông Visarut nói thêm: “Thiệt hại có thể nhìn thấy đối với tài sản của họ có thể được ước tính bằng số lượng, nhưng không phải là những giấc mơ tan vỡ”. “Cái giá cho việc đánh mất giấc mơ và sinh kế của họ không được thêm vào hóa đơn tiền điện của chúng ta. Thật là dễ dàng để bỏ qua những mất mát của ai đó khi chúng vô hình với chúng ta.”
Lào sở hữu nguồn nước tiềm năng chưa được khai thác khi chính phủ độc đảng có kế hoạch biến đất nước này thành “cục pin của Đông Nam Á”. Chính phủ Lào luôn hoan nghênh các công ty đang tìm kiếm lợi nhuận để đầu tư và xây dựng một số đập thủy điện trên sông Mê Kông và các nhánh của nó, sau đó xuất khẩu điện được tạo ra từ các con đập cho các nước láng giềng.
Tham vọng này xuất hiện thật phù hợp với cơn hèm khát điện của Thái Lan, đặc biệt là vì nền kinh tế của đất nước này được thúc đẩy chủ yếu bởi các ngành dịch vụ và du lịch. Và những ngành này thì tiêu thụ năng lượng nhiều.
Nhưng không ai muốn trả chi phí điện cao. Thái Lan đã tìm kiếm các giải pháp thay thế năng lượng “giá rẻ”, trong số đó có các nhà máy thủy điện. Nhưng phương pháp tạo ra năng lượng này chỉ được coi là rẻ vì các tác động xã hội và môi trường không được thêm vào chi phí sản xuất của nó.
Chúng ta cũng biết thảm họa Xe-Pian Xe-Namnoy có thể được ngăn chặn nếu các nhà xây dựng áp dụng công nghệ kỹ thuật và dữ liệu phương pháp tiên tiến. Báo cáo phương tiện truyền thông cho rằng phản ứng chậm đối với vấn đề là đổ lỗi cho sự thất bại trong việc ngăn chặn thảm họa. Miễn là người tiêu dùng hài lòng với năng lượng giá rẻ, sẽ luôn có những người phải bù giá điện. Trong trường hợp này, đó là dân làng Attapeu.
Sự tàn phá của chúng sẽ khiến chúng ta nhận thức được những vấn đề tiềm ẩn trong sản xuất điện, trong số đó có quá trình bồi thường không công bằng. Chúng ta nên làm nhiều hơn khi người tiêu dùng thúc đẩy những gì phù hợp với những người bị thiệt thòi.
Theo Bangkok post
Dịch bởi VRN
