Khi dự án thủy điện Xayaburi ở Lào bắt đầu ngày phát điện đầu tiên vào ngày hôm qua trên dòng chính của sông Mê Kông, thì những nghi ngờ của các nhà khoa học và các nhà môi trường về các biện pháp được đề xuất nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của con đập đối với hệ sinh thái lớn và phức tạp của dòng sông, vẫn còn tiếp tục.
Đồng thời, mực nước ở một vài phần của con sông đang xuống thấp đáng kể hoặc dần trở nên khô cạn. Một số người dân địa phương đổ lỗi cho việc bắt đầu vận hành con đập đã gây nên điều này. Nhà đầu tư chính của dự án đổ lỗi cho thời tiết và đập xây ở Trung Quốc.
Trên thực tế, ngoại trừ đoạn sông ở Trung Quốc , chúng ta vẫn còn thiếu kiến thức và hiểu biết toàn bộ về việc sụt giảm đột ngột nguồn nước trên sông Mê Kông và hơn 10 con đập sắp được xây ở vùng hạ lưu, sẽ làm thay đổi chế độ dòng chảy của sông, trầm tích hoặc ngăn chặn việc các loài cá di cư.
Bởi vì việc vận hành của hầu hết các đập trên thượng nguồn sông Mê Kông ở Trung Quốc , vẫn còn là một ẩn số đối với người ngoài, Xayaburi là đập đầu tiên hoạt động ở phần hạ lưu và có thể trở thành một thử nghiệm mở trong việc xây dựng các con đập tiếp theo sẽ phá hủy hệ sinh thái hay có thể là một ví dụ cho việc phát triển bền vững những con đập trên sông Mê Kông.
Không giống như các đập của Trung Quốc, bất kỳ dự án nào được đề xuất ở hạ lưu sông Mê Kông đều phải được thảo luận giữa chính phủ của bốn quốc gia – Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam – dựa theo Hiệp định Mê Kông đã ksy vào năm 1995 và từ việc thành lập Ủy ban sông Mê Kông (MRC). Họ không thể phủ quyết các dự án mà chỉ dấy lên những lo ngại về các tác động xuyên biên giới tiêu cực.
Trong trường hợp của Xayaburi, đã có rất nhiều mối quan tâm về việc xây dựng nó. Một nghiên cứu khoa học do MRC công bố năm 2011 chỉ ra một loạt các tác động tiềm năng mà con đập này sẽ gây ra đối với các kiểu di cư của loài cá, dòng chảy trầm tích và chế độ dòng chảy. Trên thực tế, các dự án này có thể gây ra sự suy giảm số lượng một số loài cá nhất định, là giảm trầm tích cung cấp chất dinh dưỡng cho nông nghiệp và ảnh hưởng đến sự biến động mực nước theo mùa.
Đáp lại, chính phủ Lào và nhà đầu tư của dự án đập Xayaburi, đã hứa sẽ đưa ra những “biện pháp giảm thiểu” như là một phần của việc thiết kế lại đập để giảm tác động của nó. Chúng bao gồm lắp đặt “thang máy cá” và “tua-bin thân thiện với cá” và thiết kế lại lối vào của đập để thu hút cá vào buồng dẫn đến lối đi của cá.
Thiết kế lại cũng là để cho phép xả bùn và để trầm tích mịn hơn có thể di chuyển qua đập.
Tuy nhiên, trong đánh giá của MRC năm nay lại cho thấy nhà đầu tư dự án đã không cung cấp đủ thông tin về chế độ vận hành của đập để giúp các chuyên gia đánh giá hiệu quả của các biện pháp giảm thiểu này. Không có lý do gì mà thông tin về việc tái xây dựng lại về đập lại bị giữ lại nếu như nó thực sự đem lại hiệu quả như thông báo trước đó.
Mặc dù thông tin còn hạn chế, đánh giá của MRC vẫn nhấn mạnh rằng vẫn còn những lo ngại về lối đi cá mặc dù nó đã được thiết kế lại. Nó tiết lộ rằng có tới 80% tải lượng trầm tích đến sẽ bị giữ lại trong vài năm đầu đến hàng thập kỷ khi con đập đi vào hoạt động. Nó lưu ý rằng không nơi nào trên thế giới có những biện pháp này được thử nghiệm hoặc theo dõi. Điều này là rất đáng lo ngại.
Những gì làm được và những gì không thể thực hiện trong số các biện pháp giảm thiểu tác động môi trường của đập Xayaburi ít nhất có thể cung cấp những bài học quý giá cho sự phát triển của các đập khác theo kế hoạch, mà nhiều trong số đó đang được xây dựng hoặc tham vấn. Nhưng điều này chỉ có thể xảy ra nếu nhà phát triển và chính phủ Lào cam kết minh bạch và bắt đầu chia sẻ tất cả thông tin có sẵn với ba quốc gia khác và người dân.
Theo Bangkok Post
Dịch bởi VRN
